Kralendijk, 8 di mei 2023 - Na sèptèmber 2004 pueblo boneriano a bai un referèndem i a skohe pa un laso direkto ku Hulanda basá riba e prinsipio di supsidiaridat. Esaki ta nifiká ku lo a repartí tareanan entre loke Hulanda ta yuda Boneiru hasi i loke Boneiru mes ta hasi. Na 2006 a konfirmá esaki i na 2010 a hasi Boneiru un parti integral di Hulanda komo Entidat Públiko (no munisipio) i a pone ku ora di traha leinan por desviá for di e parti oropeo basá riba sirkunstansianan spesífiko di nos situashon (diferensiashon positivo). I komo ku ta trata di nos situashon a palabrá ku trahamentu di lei- i reglanan i tumamentu di desishonnan ku tin impakto riba nos bida aki na Boneiru mester ser hasí den konsulta ku nos gobernashon.
I aki e sapatu ta primi serka frakshon di M21. Nos gobernashon ta konsistí di tres órgano, nan ta: Gezaghèber, Kolegio Ehekutivo i Konseho Insular. Ta nan tres huntu ta forma e gobernashon di e isla aki. Opviamente den WOLBES a deliñá kada un di e órganonan aki su outoridat i su tarea. Pero den tur esaki Konseho Insular ta e órgano mas haltu, ya ku ta Konseho Insular ta nombra i retirá miembronan di Kolegio Ehekutivo, ta Konseho Insular ta stipulá kuadro di maneho i ta stipulá e presupuesto ku fondonan pa ehekutá e maneho, i ta Konseho Insular ta traha ordenansa di lei. Den un frase: ta Konseho Insular ta e guardia di interes general di pueblo boneriano, ya ku e pueblo boneriano a skohe nan i komo tal nan ta representá e pueblo tambe.
Ta hopi ta e kasonan i nan ta birando dia pa dia mas, ku Konseho Insular ta keda kompletamente ekskluí for di desishonnan ku netamente ta mishi i tin impakto riba e bida diario di esnan ku Konseho Insular ta representá, esta pueblo. Ta den medionan di komunikashon miembronan di Konseho Insular mester tende, lesa i mira ku tal i tal minister i/òf sekretario di estado ta na Boneiru pa bin informá di un ke otro desishon ku a òf lo bai tuma na Den Haag. Otro ora ta tende, lesa i mira ku empleadonan públiko di un òf otro ministerio di Hulanda a firma dokumentonan i/òf a yega na akuerdo ku Kolegio Ehekutivo riba temanan ku tin impakto riba nos isla. Awor Frakshon M21 ta komprondé ku e interkambio di informashon ta tuma lugá primeramente riba nivel di gobernashon, esta ministerionan i Kolegio Ehekutivo, pero esei no ta kita afó ku tantu Parlamentu Hulandes, esta Tweede Kamer, pero tambe Konseho Insular mester keda informá di e desaroyonan aki. Es mas, gobièrnu Hulandes, pero tambe Kolegio Ehekutivo tin un asina yamá “informatieplicht”, esta obligashon di informashon na representantenan di pueblo. Ta den e forma akí e representante di pueblo por hasi su trabou di supervishon i kontròl riba maneho i ehekushon di maneho di gobernashon.
E siman akí nos ta habri atrobe ku bishita di minister Rob Jetten ku ta bin partisipá na un konferensia tokante klima na Aruba, na kua Boneiru tambe ta partisipá. Den e mesun rosea nos por lesa di un konsepto di lei pa ku aktividatnan den barionan ku a drenta e tanda di konsulta via internèt. Nos a kaba di protestá kontra kambionan unilateral di WOLBES i FINBES di parti di Hulanda sin ku ta envolví Konseho Insular. I asina nos por sigui menshoná mas.
Ta pa e rasonnan aki i siguiendo e NÒ ku pueblo a ekspresá na desèmber 2015, Frakshon M21 ta insistí ku mester bin ku un ofisina di Asuntunan Konstitushonal i di Reino, i tambe mester bin den e repartishon di portofolio di Kolegio Ehekutivo aktual ku un portofolio di Asuntunan Konstitushonal i di Reino, asigná na un diputado. Mester boga pa akí na Boneiru riba nivel nashonal nos ban analisá nos ku nos despues di 12 aña di laso direkto, e kontenido i funshonamentu di e relashon akí i su benefisionan òf nò pa pueblo di Boneiru. Komishon Spies a evaluá na 2015 i despues di esei “dato piskadera”. E sistema a bira kada ken pa su kuenta i Dios pa nos tur. Ta pa tal rason tambe Frakshon M21 ta konstatá ku e malkontentu den pueblo ta kresiendo bou di tur gremio, pasobra kada biaha di nobo nos ta haña nos ku sorpresa. Asuntunan ku a dura añanan pa prepará pa e komunidat, Hulanda ke pusha nan den nos garganta den un tempu masha kòrtiku i kosnan ku realmente ta nesesidat di pueblo ta keda bira rondó di nan sin tuma desishon. Tuma por ehèmpel stipulashon di un mínimo sosial ku ya tin 13 aña ku apesar di e realidat ku tur rapòrt a indiká i ku tur mandatario mes a eksperensiá, ainda no ta stipulá, ku e konsekuensia ku ketu bai 40% di nos poblashon ta biba den pobresa. P’esei M21 ta sostené e manifestashon di dia 12 awor i ta hasi un yamada riba tur hende, tambe esnan ku no ta kai den e 40%, pa demonstrá solidaridat ku nos kompatriotanan ku ta lucha pa un eksistensia desente i humano komo parti di Hulanda, e pais number tres mas riku na mundu.
Daisy Coffie, Frakshon M21
MEER PARTICIPATIE VAN BONAIRE
Wij hebben Nederland om hulp gevraagd. Wij moeten aangeven hoe wij willen dat Nederland helpt.
Kralendijk, 8 mei 2023 – In september 2004 heeft de Bonairiaanse bevolking deelgenomen aan een referendum en daarbij gekozen voor een directe band met Nederland op grond van het subsidiariteitsprincipe. Dat betekent dat de onderverdeling van taken zou berusten op taken waar Nederland Bonaire mee helpt, en taken die Bonaire zelf uitvoert. Dit werd in 2006 bekrachtigd en in 2010 werd Bonaire een integraal deel van Nederland als Openbaar Lichaam (géén gemeente) en er werd vastgelegd dat wanneer er wetten werden gemaakt, afgeweken kon worden van het Europese deel gebaseerd op specifieke omstandigheden in onze situatie (positieve differentatie). Omdat het om onze situatie gaat, werd afgesproken dat bij het maken van wet- en regelgeving en bij het nemen van besluiten die een impact op ons leven hier op Bonaire hebben, dat dit in overleg met ons bestuur moet gebeuren. En hier is het waar de schoen wringt bij de M21-fractie. Ons bestuur bestaat uit drie organen, namelijk: de Gezaghebber, het Bestuurscollege en de Eilandsraad. Deze drie vormen samen het bestuur van dit eiland. Onmiskenbaar werd in de WOLBES de bevoegdheden en taken van elk van deze organen afgebakend. Hierbij is de Eilandsraad echter het hoogste orgaan, omdat het de Eilandsraad is die leden van het Bestuurscollege benoemt en ontslaat, die beleidskaders vaststelt en daarbij de begroting met fondsen om beleid uit te voeren, en het is de Eilandsraad die wetsverordeningen maakt. Kortom, de Eilandsraad bewaakt het algemeen belang van de Bonairiaanse bevolking, omdat de raadsleden door de Bonairiaanse bevolking zijn gekozen en als zodanig vertegenwoordigen zij ook de bevolking.
Er zijn veel gevallen en ze nemen met de dag toe, waarbij de Eilandsraad totaal buitengesloten wordt van besluiten die juist het dagelijks leven van degenen die door de Eilandsraad vertegenwoordigd worden, het volk dus, raken en daar een impact op hebben. De Eilandsraadleden moeten dan via de media horen, lezen en zien dat die en die minister en/of staatssecretaris op Bonaire is om te komen vertellen over een of ander besluit die in Den Haag genomen is of genomen gaat worden. Een andere keer horen, lezen en zien de Eilandsraadleden dat een of andere Nederlandse ministerie documenten heeft ondertekend en/of tot een overeenkomst is gekomen met het Bestuurscollege over thema’s die een impact hebben op ons eiland. De M21-fractie begrijpt dat de uitwisseling van informatie in de eerste plaats op bestuursniveau plaatsvindt, tussen de ministeries en het Bestuurscollege dus, maar dat neemt niet weg dat zowel het Nederlandse Parlement, i.c. de Tweede Kamer, maar ook de Bonairiaanse Eilandsraad over deze ontwikkelingen geïnformeerd moeten worden. Erger nog, de Nederlandse regering en net zo goed het Bestuurscollege hebben een informatieplicht naar de volksvertegenwoordigers toe. Alleen op die manier kan de volksvertegenwoordiger zijn/haar toezichts- en controletaken uitvoeren met betrekking tot beleid en uitvoer van bestuursbeleid.
Deze week begint ook weer met het bezoek van minister Rob Jetten die deel komt nemen aan een klimaatconferentie op Aruba, waar ook Bonaire aan deelneemt. In dezelfde adem kunnen wij lezen over een concept wet betreffende wijkactiviteiten die de internetconsultatie-ronde is ingegaan. Wij hebben net geprotesteerd tegen eenzijdige wijzigingen van de WOLBES en de FINBES door Nederland, zonder dat de Eilandsraad daarbij betrokken wordt. Zo kunnen wij nog meer voorbeelden opnoemen.
Om deze redenen en gevolg gevend aan het NEE dat de bevolking heeft laten horen in december 2015, dringt de M21-fractie erop aan dat er een Bureau Constitutionele Zaken en Rijksaangelegenheden moet komen, en ook dat er binnen de huidige portefeuilleverdeling van het Bestuurscollege een portefeuille Constitutionele Zaken en Rijksaangelegenheden moet komen, toegewezen aan een gedeputeerde. Wij moeten ernaar streven dat wij, na 12 jaar directe band, op nationaal niveau de inhoud en het functioneren van deze relatie en haar voor- of nadelen voor de Bonairiaanse bevolking gaan analyseren. De Commissie Spies heeft in 2015 een evaluatie gemaakt en daarna is daar nooit meer iets van gehoord. Het systeem is verworden tot ieder voor zich en God voor ons allen. Dat is ook de reden waarom de M21-fractie een in alle lagen van de bevolking toenemende ontevredenheid constateert, namelijk omdat wij elke keer opnieuw met verrassingen geconfronteerd worden. Zaken die jaren geduurd hebben om voorbereid te worden voor de samenleving, wil Nederland ons nu in zeer korte tijd door de strot duwen en rond andere zaken die werkelijk noodzakelijk zijn voor de bevolking blijft men ronddraaien zonder een besluit te nemen. Neem bijvoorbeeld het vaststellen van een sociaal minimum dat zich al 13 jaar voortsleept en dat, ondanks de werkelijkheid die door alle rapporten wordt aangegeven en door alle bestuurders is ervaren, nog niet is vastgesteld, met als gevolg dat nog steeds 40% van onze bevolking in armoede leeft. Daarom ondersteunt M21 de manifestatie van komende vrijdag 12 mei en doet zij een oproep aan iedereen, ook degenen die niet bij die 40% horen, om solidariteit te tonen met onze eilandgenoten die strijden voor een fatsoenlijk en humaan bestaan als deel van Nederland, het nummer drie rijkste land ter wereld.
Daisy Coffie, M21-fractie